Wat is de rol van de toezichthouder bij mensgericht digitaliseren in de zorg?

Digitalisering is een belangrijk onderwerp in de zorg. Mensgerichtheid is hierbij nog niet een belangrijke maatstaf, maar zou dat wel moeten zijn. ICT is de ruggengraat van de organisatie en wordt steeds meer randvoorwaardelijk. Je zou kunnen zeggen dat de toevoeging ‘mensgericht’ de investeringen in ICT de juiste richting geven om de missie van de zorg te vervullen. Dat betekent starten bij de behoefte van patiënten en zorgverleners. Dit zorgt ervoor dat er een transformatie ingezet wordt, waarbij de mens en niet kostenbesparing of de huidige processen centraal staan. Het onderwerp ‘mensgericht digitaliseren’ moet daarom meer aandacht krijgen bij raden van toezicht. Hoe kunnen we daarvoor zorgen?

Digitaliseren is belangrijk, juist in de zorg, maar hoezo ‘mensgericht’?

Veel organisaties zijn gericht op besparen op de inzet van mensen, omdat deze gezien worden als een kostbare factor in het proces. ICT-oplossingen richten zich vaak primair op de mens overbodig maken binnen de bestaande processen. In de zorg, waar een groot tekort aan mensen ontstaat, is het essentieel dat mensen ingezet worden op de plek waar dit de meeste impact heeft. Als zorgmedewerkers meer aandacht geven aan patiënten of cliënten zorgt dit voor stress vermindering en tevreden zorggebruikers. Om dit mogelijk te maken is een digitale transformatie nodig: een verandering naar andere processen en een andere werkwijze vanuit het perspectief van patiënten en zorgverleners. 

Digitalisering is een complex onderwerp, zeker in de zorg.

“Digitalisering is meer dan ICT. Het is onderdeel van de gehele zorg. Digitaliseren begint bij een visie op de zorgorganisatie van de toekomst. Die transformatie vereist een verandering van werken, zelfs een anders ingerichte organisatie. De zorg zit in een transitie. Innovatieve technologie implementeren is echter lastig. Bij echte (disruptieve) innovatie is het voor mensen moeilijk voor te stellen wat dit voor ze gaat betekenen. Het is abstract tot ze het ervaren.” Aldus een van de geïnterviewden.

“De coronacrisis heeft laten zien dat versnelling in digitalisering mogelijk en nodig is. […] Om de vruchten van digitalisering te kunnen plukken moet vaak een hele keten van zorg veranderen. In het belang van betaalbaarheid, maar zeker ook in het belang van patiënt en personeel.” Zorgvisie. Deze versnelling is alleen mogelijk door de innovatie bij de hele operatie te leggen. Waar willen we over 5 jaar staan als organisatie? Elke (staf)afdeling is een factor in deze transformatie. Naast ICT moeten ook HR, Marketing Communicatie en Facilitair betrokken worden.

Het aankaarten en monitoren van digitaliseren is echter nog niet eenvoudig, zeker niet voor kleinere organisaties, maar ook de grotere lopen aan tegen allerlei vragen. De budgetten zijn beperkt, de noodzaak tot samenwerken wordt wel gezien maar is complex. En: “In zorg en onderwijs wordt ICT gezien als een kostenpost”.

Wat betekent dit voor de raad van toezicht?

Door de reikwijdte van het vraagstuk komt digitalisering terug in alle onderwerpen die bij de raad van toezicht langskomen. Leden van de raad van toezicht die zelf geen kennis en ervaring hebben met digitaliseren, weten niet welke thema’s erdoor geraakt worden. Dit pleit voor een ‘digicommissaris’ in de raad die dit kan adresseren.

Ook is het instellen van een (tijdelijke) commissie voor digitale transformatie aan te raden. Het risico is anders dat digitalisering alleen ad hoc aan de orde komt. Dit zorgt ervoor dat o.a. CMIO, CNIO, Hoofd HR, Hoofd ICT, Hoofd marketingcommunicatie praten onderwerp en de agenda’s kunnen oplijnen. Vanuit deze commissie ontstaat een breder inzicht over de impact en reikwijdte van het vraagstuk.

Waarom een 'digicommissaris'?

Om een visie te kunnen ontwikkelen is het belangrijk om het begrip ‘ziekenhuis’ op te rekken en zich in te leven in de behoeften van zorgverleners en zorggebruikers. We weten immers niet hoe de digitale transformatie invloed gaat hebben op de zorg.  De raad van toezicht kan de volgende vragen stellen in de rol van de klankbord en thermometer van de bestuurder: Wat denken wij dat het ziekenhuis op de lange termijn moet zijn? Wat past er bij die missie? Zit de organisatie met de juiste partijen aan tafel? Welke doelen stelt de organisatie zich hiermee? Hoe zit het met de balans tussen kostenbesparing enerzijds en medewerker en patiënttevredenheid anderzijds? Zitten er de juiste mensen om deze doelen te realiseren? Hoe kunnen we de organisatie zo inrichten dat deze doelen haalbaar zijn?

Past het in het grotere plan? 

”Ook als investeren in ICT op korte termijn niet haalbaar lijkt moet er gezocht worden naar oplossingen. De toezichthouder moet ook het perspectief van de buitenwereld en de toekomst naar binnen brengen. Bijvoorbeeld in samenwerkingsverbanden, binnen de eigen sector of binnen de regio.” Aldus een toezichthouder. Als toezichthouder kijk je naar het totaal en beoordeel en bewaak je volwassenheid van de organisatie per domein. Is er naast visie ook oog voor de implementatie? Past het in het grotere plan?

Het is een essentiele component in de strategie voor de langere termijn. Die ketens, netwerken en ecosystemen zijn er voor mensen. Aangezien het in alle zorgorganisaties een steeds groter wordende rol krijgt, is het bewaken van en inspireren tot mensgericht digitaliseren een van de taken van de raad van toezicht. De toezichthouder is er voor de continuïteit van de organisatie. Zonder digitalisering komt deze continuïteit in gevaar. Mensgerichtheid is een manier om goede digitalisering in de zorg te borgen. Het onderwerp ‘mensgericht digitaliseren’ moet daarom meer aandacht krijgen bij raden van toezicht.

Wil je het hele artikel lezen? Je kunt het hier downloaden.

Een samenvatting van het artikel verscheen eerder op de Dutch Health Hub.

Wil je meer weten over mensgericht digitaliseren? En hoe dit de gehele organisatie raakt? Neem contact op met ons!

Geïnterviewden: Peter Hoppener –Raad van Commissarisen Huisartsen Eemland, Non-executive boardmember Tenzinger, Leonique Niessen- Raad van toezicht Tergooi Ziekenhuis, Bernhoven Ziekenhuis, Equipe Zorgbedrijven, directeur-bestuurder Nictiz, Guido van Nispen Raad van toezicht AvroTros, Cinekid, Ronald te Loo - Raad van toezicht bij iHUB, Bazalt groep, Saskia Vlaar – Raad van toezicht Noordwest Ziekenhuisgroep, SURF