De mantelzorgmakelaar als brug tussen de mantelzorger, het zorgsysteem en de wetgeving

Veel Nederlanders zijn mantelzorger, het gaat om maar liefst 5 miljoen mensen (SCP, 2020).  De druk op mantelzorgers is de afgelopen jaren flink toegenomen en het zorgsysteem is complexer geworden. Ze raken verdwaald in een doolhof van wet- en regelgevingen en krijgen te maken met veel verschillende organisaties. Om mantelzorgers te helpen in hun zoektocht naar optimale zorg en ondersteuning en hen te begeleiden door het complexe zorgsysteem is er de mantelzorgmakelaar.   

Barbara van Selst is mantelzorgmakelaar. Ze heeft sinds april 2021 haar eigen bedrijf ‘Mantelzorg in balans’ waarbij ze mantelzorgers informatie geeft op het gebied van wet- en regelgeving. Ook helpt ze hen met het vinden van de best passende oplossingen en ondersteuning.  

Van Selst: “Wat ik zo bijzonder aan mijn werk vind, is het persoonlijke contact. Het is fijn mantelzorgers te kunnen ontlasten. Sommigen zitten er echt doorheen en zien door de bomen het bos niet meer. Ze zijn blij dat er iemand naar hun verhaal luistert en naast hen staat om te ondersteunen. Een mooie rol die mij veel voldoening geeft.”  

Wat houdt de functie van mantelzorgmakelaar in? 

Als mantelzorgmakelaar heb je kennis van de wet- en regelgeving én weet je de weg te vinden in het zorglandschap. Met deze kennis help je mantelzorgers. Het werk bestaat kort gezegd uit twee dingen:  

1. Informatie geven zodat mensen op de hoogte zijn van de regelingen, de voorwaarden, de financiële consequenties et cetera.  
2. Het overnemen van regeltaken om de mantelzorger te ontlasten. 

Hierbij wordt er continue gewisseld tussen het persoonlijke verhaal, het overdragen van de zakelijke kant van informatie en het kijken naar oplossingen. Je ondersteunt ze door goed te luisteren en hun behoefte in kaart te brengen. En vervolgens zoek je zaken uit door bijvoorbeeld contact te leggen met instanties en die informatie weer bij de mantelzorgers terug te koppelen. Zo wordt er een hoop hooi van hun vork genomen. Het werk is daarbij erg gevarieerd. De groep van mantelzorgers is heel groot, de soort hulpvragen zijn heel divers en de rol per mantelzorger is dus steeds weer anders.  

Een ander belangrijk aspect van de functie is de onafhankelijke rol, vertelt Van Selst: “Ik hoor niet bij een zorginstelling, een zorgkantoor of gemeente. Die rol is prettig voor mantelzorgers, maar ook voor organisaties. Die vinden het fijn om met iemand contact te hebben die het zorglandschap kent en op de hoogte is van regelingen. Dat praat makkelijker. Zo kan bijvoorbeeld miscommunicatie die is ontstaan tussen een familie, huisarts en een thuiszorgorganisatie worden verholpen.” 

Van rechtenstudent tot mantelzorgmakelaar 

Van Selst heeft Rechtsgeleerdheid gestudeerd in Leiden en heeft verschillende marketing- en communicatiefuncties gehad in de zakelijk dienstverlening. Maar ze miste iets: “Ik wilde iets doen wat er meer toe doet. Ik heb naast mijn werk altijd energie en tijd besteed aan vrijwilligerswerk. Zo heb ik vier jaar in Gouda de Nationale Ouderendag georganiseerd. Een dag die in het teken staat van eenzame ouderen die nog een wens te vervullen hebben. Via die organisatie ben ik in aanraking gekomen met de zorg. Ik merkte dat je mensen enorm blij kan maken met een beetje aandacht en betrokkenheid. De ervaring met de Ouderendag deed me beseffen dat ik ook in mijn werk iets wil doen dat betekenis heeft. Toen ik de rol van mantelzorgmakelaar tegenkwam, trok me dat meteen aan. ”   

De behoefte aan ondersteuning 

De druk op mantelzorgers is de afgelopen jaren enorm toegenomen. Het aantal verzorgingstehuizen is flink gedaald waardoor mensen steeds langer thuis moeten blijven wonen en meer mantelzorg nodig hebben. Er is een focus op zelfredzaamheid van mensen en de regelgeving is zeer complex geworden. Mantelzorgers en zorgvragers weten niet waar ze moeten zijn, wat er mogelijk is, wanneer ze voor bepaalde zorg in aanmerking komen en wat de financiële consequenties zijn. Dit zorgt er allemaal voor dat er meer behoefte is aan ondersteuning.  

Van Selst voegt hieraan toe: “Het is jammer dat de rol van mantelzorgmakelaar nog erg onbekend is, bij zowel mantelzorgers zelf als bij zorgprofessionals. Het is bekend dat de druk op de zorg hoog is. Huisartsen en praktijkondersteuners lopen over, er zijn wachtlijsten voor een casemanager dementie en in de thuiszorg is er een tekort aan personeel. Er liggen taken op hun bord die heel goed opgepakt kunnen worden door mantelzorgmakelaars. Binnenkort heb ik een overleg met een groep huisartsen die graag ondersteuning wil bij de zorg voor hun patiënten met dementie. Ze hebben allerlei partijen uitgenodigd om te vertellen wat ze doen en hoe ze kunnen ondersteunen. Ik mag ook aansluiten. Ik vind dit een mooi voorbeeld hoe je in de zorg elkaar kan opzoeken en een samenwerking kan aangaan.” 

De toekomst 

Het onderwerp Mantelzorg wordt alleen maar belangrijker. Dat heeft te maken met vergrijzing: de groep waarvoor mantelzorgers nodig zijn, wordt alleen maar groter. Terwijl het aantal mantelzorgers juist afneemt doordat de bevolking steeds ouder wordt. De druk op de mantelzorger stijgt. En het risico op overbelasting door intensief en langdurige zorgverlening ligt op de loer.  

Er zijn veel knoppen waaraan gedraaid kan worden om die druk te verminderen, maar eenvoudig is het niet. Een toename van het aantal verzorgings- en verpleeghuisplekken kan de druk bijvoorbeeld verlagen. En ook een aanpassing van de wetgeving is wenselijk zodat het minder ingewikkeld is om zorg te regelen. Ook een mantelzorgmakelaar kan een rol spelen om de druk op mantelzorgers te verlagen door taken over te nemen. “Hiervoor moet er nog wel gewerkt worden aan de bekendheid van de mantelzorgmakelaar. Ik doe dat in mijn regio door veel netwerkgesprekken te voeren of presentaties te geven, maar uiteraard ligt hier een belangrijke rol voor de beroepsvereniging van mantelzorgmakelaars (de BMZM).  

“Wat betreft de vergoeding voor de inzet van een mantelzorgmakelaar zou het een enorme stap zijn als er via de basisverzekering een vergoeding komt. Nu heeft een mantelzorger of zorgvrager een aanvullende zorgverzekering nodig om voor een vergoeding in aanmerking te komen. Daarnaast zouden mantelzorgmakelaars binnen bedrijven kunnen worden ingezet. Veel werknemers zijn ook mantelzorgers en werkgevers hebben veel baat bij het voorkomen van uitvallen door overbelasting.” 

 

Wist je dat persona's en patient journeys ook relevant zijn voor mantelzorgers om hun ervaringen en emoties in kaart te brengen? Klik hier om de persona van mantelzorger Paula te bekijken.

 

Bron: 
De Boer, A., De Klerk, M., Verbeek-Oudijk, D., en Plaisier, I. (2020). Blijvende bron van zorg. Sociaal en Cultureel Planbureau.